16.Έργο (3) 25 χρόνια πίσω -βραχιόλια

Τα πρώτα μου βήματα στην τεχνική της  σφυρηλάτησης. Η διαδικασία  ξεκίνησε από μια χονδρή ράβδο χαλκού,που την έκανα  ταινία με σφυρηλάτηση πάνω σε μεγάλο αμόνι (μόλις το είχα φτιάξει από σιδηροτροχιά) Την ταινία την χώρισα στα τρία,και την κάθε λουρίδα την σφυρηλάτησα πάνω σε αμόνι σχήματος  Τ για να διαμορφώσω τα βραχιόλια. Δεν το ξανάκανα έτσι γιατί το μέταλλο βγήκε χονδρό και δύσκολα γύριζε.!(από ότι θυμάμαι).

15 .Eργο (β) Τοπίο -επιτραπέζιο σκεύος (2010)

Η σύνθεση είναι επηρεασμένη από το έργο του Γκίκα <<Μαύρος ήλιος>>-δημιουργήθηκε από σφυρηλατημένες  χάλκινες βέργες, χρωματισμένες με μελάνια.

πλάγια όψη

λεπτομέρεια σύνθεσης

14.H χάλκινη εποχή του αφηγητή. Εργο (α).(2009)

Ο χαλκός είναι ένα από τα αγαπημένα υλικά του αφηγητή -ταξιδευτή και σκέφτηκε να παρουσιάσει  δείγματα δουλειάς του από αυτήν την  περίοδο.

Χάλκινος κρατήρας -   διαμορφωμένος απο  σφυρηλατημένο   φύλλο χαλκού σε αμόνι και οξειδωμένος στη φωτιά .Μεταφορικά μοιάζει και με κρατήρα ηφαιστείου.

.

λεπτομέρεια χείλους

13.H σφυρηλάτηση του χαλκού σε σμίλη

Ο αφηγητής ρίχνει μια ματιά προς τα πίσω, στην διαδικασία χύτευσης ενός χάλκινου εργαλείου από τον μεταλλουργό.
Ο χαλκός έμενε μέσα στη μήτρα έως ότου να κρυώσει. Είχε τότε ελαφρά συσταλεί μέσα στο καλούπι του, γεγονός που διευκόλυνε τον τεχνίτη στο να μπορεί να βγάλει το μέταλλο χωρίς να κάνει ζημιά (στο καλούπι).
Καθώς ο χαλκός είναι από τη φύση του ένα μαλακό μέταλλο, ό τεχνίτης έπρεπε να τον σφυρηλατήσει, ώστε να αποκτήσει μεγαλύτερη σκληρότητα. Τον ακουμπούσε πάνω σε αμόνι και με τα χτυπήματα του σφυριού τον διαμόρφωνε σε μία σμίλη (*)εύχρηστη, ανθεκτική στις κρούσεις και με κοφτερή και σκληρή ακμή. Το σφυρί κτυπούσε το σώμα του χαλκού, έτσι ώστε να λεπταίνει σταδιακά μέχρι την ακμή του.Το σχήμα που πιθανώς είχε η κεφαλή του σφυριού ήταν ελαφρώς κυρτό. Έτσι όταν χτύπαγε το μέταλλο μπορούσε να το λεπταίνει και να το φαρδαίνει συγχρόνως, βάζοντας λιγότερη δύναμη. Αφού έδινε στο εργαλείο το τελικό του σχήμα, σφυρηλατούσε πάλι την ακμή και την έκανε κοφτερή, σκληρή και ανθεκτική.

Σφυρηλάτηση της ακμής της σμίλης

Ανάλογα με την μελλοντική χρήση της σμίλης, ο τεχνίτης έδινε με τη σφυρηλάτηση στην ακμή το κατάλληλο σχήμα. Αν ήθελε να κόβει με κρούση, έπρεπε να  σχηματίσει τη βάση της ακμής χονδρύτερη, αν όμως σκόπευε να την κάνει να κόβει πιέζοντάς την στο υλικό, τότε θα έπρεπε να την λεπτύνει.

Πιθανά σχήματα ακμών

 

* Χάλκινη σμίλη: εργαλείο κοπής μαλλακών πετρών και ξύλων.

12.Η πέτρα που έγινε αμόνι

Όπως και να ήταν στημένο το εργαστήρι του νεολιθικού τεχνίτη, σίγουρα σε κάποια άκρη θα είχε μια μεγάλη σκληρή πέτρα με επίπεδη επιφάνεια η ένα σκληρό κορμό ξύλου με τα νερά του κόντρα . Πάνω του θα ακουμπούσε καρπούς για να τους σπάσει, μπορεί και πέτρες για να τις λαξεύση. Έχοντας αποκτήσει την γνώση επεξεργασίας του χαλκού, έπαιρνε το χυτευμένο μέταλλο από το καλούπι, το στήριζε πάνω της και το κτυπούσε με σφυρί, ώστε να του δώσει το τελικό του σχήμα καθώς και τη σκληρότητα και την αντοχή που χρειαζόταν (ανάλογα με το αντικείμενο που κάθε φορά κατασκεύαζε). Η τεχνική αυτή ονομάστηκε σφυρηλάτηση και εξελίχθηκε στην σημαντικότερη διαδικασία διαμόρφωσης και επεξεργασίας των μετάλλων.

To σκληρό ξύλο η την πέτρα αυτή, που της έδωσαν το όνομα άκμων, αργότερα την αντικατέστησαν με  μια συμπαγή πλάκα χαλκού η μπρούντζου.Το όνομά αυτό σήμαινε τον εκ του ουρανού πίπτοντα μύδρο, τον κεραυνό. Ήταν δηλαδή το υλικό που δεχόταν το ξέσπασμα της φύσης. Ο άκμων μετονομάστηκε σε αμόνι και συμβόλιζε την θηλυκή, παθητική ενέργεια  της φύσης ενώ το σφυρί την αρσενική δημιουργική δύναμη, γνώρισμα όλων των θεών του κεραυνού.



Εγκυκλοπαίδεια Δρανδάκη - Άκμων.
Λεξικό συμβόλων-Τζ. Κούπερ Πύρινος Κόσμος 

11.Απο τον κρουστήρα στη σφύρα

Στο χρονικό διάστημα που ορίζεται σαν περίοδος μετάβασης (από την εποχή δηλαδή που τα εργαλεία ήταν λίθινα έως την εποχή που τα κατασκεύαζαν από χαλκό, 3200-2700 περίπου π.Χ), οι τεχνίτες είχαν στη διάθεσή τους μια μεγάλη ομάδα εξελιγμένων λίθινων εργαλείων. Αρκετά από αυτά δάνεισαν το σχήμα τους σε νέα, φτιαγμένα από χαλκό. Η κροκάλα έγινε χάλκινη σφύρα, ο πέλεκυς χάλκινη σμίλη, η λεπίδα οψιανού μαχαίρι και η λίθινη αιχμή έγινε χάλκινη.
 Το πιο χρησιμοποιημένο εργαλείο από την Παλαιολιθική εποχή ήταν η κροκάλα, κυρίως η ποταμίσια, φυσικά λειασμένη από το νερό και με σχήμα που να επιτρέπει το εύκολο πιάσιμό της.

εικ.1

 Σφιγμένη στην παλάμη του τεχνίτη, δούλευε σαν κρουστήρας (*), είτε για να σπάει και να ανοίγει  καρπούς, είτε για να τούς θρυμματίζει. Χρησίμευε επίσης για την κατασκευή λίθινων εργαλείων, καθώς η κρούση ήταν ο τρόπος λάξευσης επιλεγμένων πετρών από  πυριτόλιθο και χαλαζία. Έτσι κατασκεύαζαν πελέκεις, λεπίδες, ξέστρα, γλυφίδες, αιχμές κτλ.
 Σημαντική ανακάλυψη των προγενέστερων περιόδων ήταν η χρησιμοποίηση στειλεού για την στήριξη της κροκάλας. Δύο ήταν οι τρόποι στερέωσης: Α. Η πέτρα ήταν στερεωμένη (πιθανώς με λουριά) σε σκαλισμένη εγκοπή στην άκρη του ξύλου ( εικόνα 1) και Β. άνοιγαν  τρύπα πάνω στην πέτρα με τοξωτό τρυπάνι και σφήνωναν την άκρη του ξύλου μέσα της ( εικόνα 2). Αυτή ήταν μία ακόμα ιδιαίτερα εξελιγμένη τεχνική για τις συγκεκριμένες χρονικές περιόδους. Με την ανακάλυψη του στειλεού(*) κατάφεραν επίσης να αυξήσουν την ταχύτητα και την ισχύ της κρούσης του εργαλείου, χρησιμοποιώντας ταυτόχρονα λιγότερη δύναμη.

εικ.2

* Στειλεός-στειλιάρι: ξύλινη κυλινδρική λαβή σφύρας ( σφυριού)

* Κρουστήρας: λίθινο εργαλείο για την λάξευση των πετρών

("Η λάξευση του λίθου στην Παλαιολιθική εποχή-τεχνικές και σταθερότυποι" Α. Μονδρέα Αγραφιώτη, " Experiments in Egyptian Archaeology-stone working technology" Denys A. Stocks,
"Πειραματική Αρχαιολογία: διάνοιξη οπής σε εργαλεία λειασμένου λίθου" Χ. Ματζάνας )